Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce wymaga od przedsiębiorców dostosowania się do surowych przepisów prawa pracy. Ewentualne niedopełnienia z ich strony są podstawą do nałożenia surowych kar i grzywien, więc każdy z przedsiębiorców powinien wiedzieć, jakie są kluczowe aspekty prawa pracy w Polsce dla działalności gospodarczych, zwłaszcza że ewentualne wątpliwości sądy zazwyczaj orzekają na korzyść pracowników.
Prawo pracy w Polsce – podstawa prawna
Na początku trzeba dowiedzieć się, jakie są w Polsce źródła prawa pracy. Podstawowym z nich jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy i wszystkie akty wykonawcze do Kodeksu pracy. Przykładowe akty to:
- rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie wniosków dotyczących pracowników związanych z rodzicielstwem (…),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań (…),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy (…),
- i wiele innych.
Prawo pracy jest bardzo obszerne pod względem objętości, więc zawsze mając wątpliwości, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika. Trzeba pamiętać, że do źródeł prawa pracy zlicza się też układy zbiorowe pracy (zawierane pomiędzy pracodawcami i organizacjami związków zawodowych), regulaminy pracy, regulaminy wynagradzania i statuty. Powyższe akty prawne pod uwagę musi brać każdy przedsiębiorca niezależnie od tego, jaka jest forma prawna prowadzonej działalności gospodarczej.
Podstawowe zasady prawa pracy
Każdy przedsiębiorca zatrudniający osoby na podstawie dowolnej umowy musi znać podstawowe zasady wynikające z prawa pracy. Sam stosunek pracy określany jest jako stosunek prawny, w którym pracownik obliguje się do wykonywania poleceń pracodawcy zgodnie z przyjętymi normami i świadczenia pracy na jego rzecz, podczas gdy pracodawca jest zobligowany do stworzenia do tego odpowiednich warunków i wypłaty należnego wynagrodzenia i innych świadczeń wynikających z przyjętej formy prawnej.
To, o czym pracodawca musi pamiętać:
- pracownikom należy się prawo do pracy (to warunkuje zakaz dyskryminacji),
- pracownicy mają swobodę nawiązywania stosunków pracy i płacy,
- pracodawca winien szanować godność i dobra osobiste pracownia,
- prawo pracy reguluje zasady przyznawania wynagrodzeń (co jest podstawą do ubiegania się o wypłatę),
- pracownicy mają prawo do tworzenia organizacji zawodowych,
- pracownicy muszą być przeszkoleni pod kątem BHP, a stanowisko pracy musi być odpowiednio zabezpieczone.
Powyższe zasady wprost wynikają z Kodeksu pracy.
Świadczenia na rzecz przedsiębiorców – ZUS i podatki do US
Każdy pracownik musi mieć podpisaną odpowiednią umowę adekwatną do jego stanowiska pracy. Po zatrudnieniu musi być zgłoszony do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – pracodawca ma na to zaledwie 7 dni od nawiązania stosunku pracy. Następnie pracodawca jest winien odprowadzać odpowiednie składki, takie jak:
- ubezpieczenie społeczne,
- ubezpieczenie zdrowotne,
- Fundusz Pracy,
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Dodatkowo na ubezpieczenie społeczne składają się składki emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Polski system jest tak skonstruowany, że to właśnie przedsiębiorca jest odpowiedzialny za odprowadzanie części podatków w sposób bezpośredni – chodzi o podatek dochodowy. Osoba zatrudniająca ludzi ma obowiązek odprowadzać też zaliczkę na podatek dochodowy.
Bezpieczeństwo i Higiena pracy, a obowiązki przedsiębiorcy
Kodeks pracy w podstawowym zakresie reguluje aspekty związane z BHP. Każdy pracownik po zatrudnieniu musi być rzetelnie przeszkolony. Ważne jest jednak to, że prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą, nie trzeba prowadzić szkolenia dla osób, które należą do najbliższej rodziny przedsiębiorcy. Ten obowiązek też nie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. W innych sytuacjach jest to obowiązek, a jego niedopełnienie może skutkować bardzo wysokimi grzywnami zwłaszcza gdy dojdzie do wypadku. Pracodawca może być też pociągnięty do odpowiedzialności za wypłatę odszkodowania. Przed zatrudnieniem pracownika przedsiębiorca musi też zlecić odpowiednie badania lekarskie. Kodeks pracy wyklucza możliwość dopuszczenia pracownika do pracy na stanowisku, które będzie dla niego zbyt wymagające ze względu na stan zdrowia. Badania wykonuje pracownik na koszt pracodawcy na podstawie skierowania przygotowanego z myślą o konkretnym stanowisku pracy.
Jakie możliwości zatrudnienia ma pracodawca?
Przedsiębiorca może zatrudniać osoby fizyczne na podstawie umowy o pracę (na czas nie określony, na czas określony i czas próbny) lub na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie lub umowa o dzieło).
